Een embleem met geschiedenis

De meeste mensen zijn bekend met het rode kruis en rode halve maan. Deze emblemen worden elke dag door mensen over de hele wereld gezien, voornamelijk in verband met de diensten die worden aangeboden door de Nationale Rode Kruis of de Rode Halve Maanvereniging in hun land, de Internationale Federatie van Rode Kruis- en Rode Halvemaanverenigingen (IFRC) en of het Internationale Rode Kruiscomité (ICRC). Maar waar komen deze emblemen vandaan, welk doel en welke bescherming hebben ze? 

Geschiedenis van de emblemen

Na de slag bij Solferino in 1859 volgt in 1863 de oprichting van het Internationale Rode Kruiscomité (ICRC). Het ICRC zet in 1863 een conferentie op met als doel de oprichting van nationale hulpverleningscomités ter ondersteuning van de medische diensten van de strijdkrachten, wat de nationale Rode Kruis en Rode Halve Maanverenigingen zouden worden. Vandaag bestaan er meer dan 190. Tijdens deze conferentie werd ook het idee gelanceerd dat medisch personeel van de strijdkrachten en van de vrijwillige hulpverleningscomités een onderscheidend kenteken kan dragen om hun bescherming tijdens de vijandelijkheden zichtbaar te maken. Het voorstel van kenteken was een witte armband met een rood kruis, de kleuren van de Zwitsers vlag in omgekeerde richting. 

Tijdens de diplomatieke conferentie die bijeenkwam in Genève in augustus 1864 wordt het Eerste Verdrag van Genève voor de verbetering van het lot der gewonden en zieken bij de strijdkrachten te velde goedgekeurd, waarbij het voorgestelde rode kruis op witte achtergrond daadwerkelijk als embleem wordt aangenomen door staten. Hoewel het rode kruis bedoeld is als een neutrale symbool, vrij van religieuze, politieke of culturele connotatie, wilden sommige landen een ander embleem gebruiken. In 1929 werden bij wijziging van het Eerste Verdrag van Genève daarom twee bijkomende symbolen aangenomen met dezelfde status als het rode kruis embleem: de rode halve maan en de rode leeuw en zon, beide ook op een witte achtergrond. De rode leeuw en zon is echter niet meer in gebruik sinds 1980. 

Met het Derde Aanvullend Protocol van 2005 namen de Staten partij bij de Verdragen van Genève van 1949 een “rood kader in de vorm van een gekanteld vierkant op een wit veld” als extra embleem aan, gekend als het rode kristal. Ook het rode kristal geniet dezelfde juridische status als het rode kruis en de rode halve maan en kan op dezelfde manier en onder dezelfde voorwaarden worden gebruikt. Het biedt een alternatief voor staten en nationale verenigingen die niet het rode kruis of de rode halve maan willen gebruiken.

Doel van de emblemen?

In tegenstellig tot wat men vaak denkt zijn deze emblemen géén teken voor eerste hulp of de medische gemeenschap, noch een gangbaar logo gereguleerd door het intellectuele eigendomsrecht. 

Eerst en vooral zijn het rode kruis, de rode halve maan en het rode kristal namelijk internationaal erkende symbolen van de bescherming die het internationaal humanitair recht biedt aan gewonden en zieken en aan degenen die hen in tijden van gewapende conflicten te hulp schieten, met name de medische diensten zoals gedefinieerd door het internationaal humanitair recht (beschermend gebruik). 

De emblemen duiden ook aan dat een persoon of een object is verbonden met de componenten van de Internationale Rode Kruis- en Rode Halve Maan-beweging (Beweging) (indicatief gebruik). 

Deze levensreddende symbolen moeten ook reeds in vredestijd door iedereen worden begrepen en vertrouwd, zodat ze hun beschermende werking behouden in tijden van conflict. Het is daarom cruciaal dat de emblemen altijd correct worden weergegeven, en alleen gebruikt worden door degenen die daartoe wettelijk bevoegd zijn.

Beschermde emblemen

Zowel de regels van het internationaal humanitair recht als het nationaal recht van staten bepalen dat dit beschermde emblemen zijn en op welke manier deze gebruikt mogen worden. Lees hier meer over de emblemen en wie ze wanneer mag gebruiken.

Imitatie of misbruik van de emblemen komt nochtans veelvuldig voor. Het gebeurt zowel in vredes- als in oorlogstijd. Vaak uit onwetendheid, maar soms ook opzettelijk.

Als staat partij bij de Verdragen van Genève en de Aanvullende Protocollen, is de Belgische staat de belangrijkste actor die verantwoordelijk is voor het respecteren van deze emblemen. Rode Kruis-Vlaanderen als onderdeel van het Belgische Rode Kruis ondersteunt de autoriteiten bij het verzekeren van respect voor het internationaal humanitair recht en de bescherming van de emblemen in België.

Melding van verkeerd gebruik? Vragen?

Indien u zelf een verkeerd gebruik van de emblemen zou vermoeden, kan u ons mailen op humanitair.recht@rodekruis.be. Gelieve volgende informatie mee te geven in de e-mail:

  1. Datum waarop je het verkeerd gebruik opmerkte
  2. Beschrijving van wat u zag
  3. Voeg indien mogelijk een foto en/of screenshot van het verkeerd gebruik toe
  4. Naam van de entiteit
  5. Adres van de entiteit en/of internet link naar de website van de entiteit
  6. Uw contactinformatie (naam en e-mailadres), zodat we u op de hoogte kunnen houden indien u dit wenst:

Ook indien u vragen zou hebben omtrent het gebruik van de emblemen, kan u steeds contact opnemen via humanitair.recht@rodekruis.be