Winter is coming

9/11/2017

De temperatuur gaat in vrije val, sneeuwvlokjes dwarrelen met hopen naar beneden, de straat is een ijspiste, een ijskoude en snijdende wind teistert het land...kortom, de winter is (bijna) in het land!

Bij koude komt onderkoeling regelmatig voor. Dit kan reeds als een verdoken vorm beginnen en vraagt een correcte en doelmatige behandeling. Ook als hulpverlener ben je een doelwit voor Koning Winter, niet elke preventieve hulpactie heeft als hulppost een gezellig warme feestzaal voorzien met voldoende warme dranken, integendeel. Hieronder een korte uitleg over onderkoeling, symptomen, behandeling en preventie.

Wat is onderkoeling?

De mens is warmbloedig, dit betekent dat ons lichaam onder normale omstandigheden een gezonde en constante (+/- 37° C) lichaamstemperatuur kan handhaven. In geval van langdurige blootstelling aan lage temperaturen kan het regelmechanisme de temperatuur niet meer op peil houden. Een vochtige of natte omgeving versnelt deze ontregeling nog. Wanneer de stofwisseling ontregeld wordt door een geheel van stoornissen bij een centrale lichaamstemperatuur van <35° C, spreken we over onderkoeling of hypothermie.

Chronische onderkoeling verloopt meestal over enkele uren tot dagen. Acute onderkoeling kan voorkomen door in koud water te vallen, blootstelling aan hevige en koude wind... en treedt op binnen enkele minuten. Als hulpverlener op een preventieve hulpactie zal je hier frequenter geconfronteerd mee worden.

Een beginnende en een niet-kritieke onderkoeling herstellen volledig. Tot minuten na een hartstilstand heeft een reanimatie nog nut bij een onderkoeld persoon omdat de stofwisseling vertraagd wordt, dit principe wordt trouwens ook toegepast bij open-hartoperaties waar men de patiënt (onder gecontroleerde omstandigheden!) in een staat van onderkoeling brengt.

Risicogroepen op onderkoeling zijn oudere personen, baby's, daklozen en personen die zich blootstellen aan koude omgevingstemperaturen zoals skiërs, alpinisten... maar ook Hulpdienstvrijwilligers op een PHA in de koude/natte buitenlucht!

Symptomen

De symptomen van onderkoeling verergeren naargelang de lichaamstemperatuur daalt.

Beginnende onderkoeling (34° C)

• (hevig) rillen
• bleke en koude huid door vernauwing van de bloedvaten
• versnelde hartfrequentie (tachycardie) en versnelde ademhalingsfrequentie (tachypnoe)
• normaal bewustzijn; vermoeidheid en koudegevoel

Gevorderde onderkoeling (31° C - 33° C)

• verstijving van spieren en gewrichten; rillen neemt af
• blauwverkleuring (cyanose) van huid beginnend ter hoogte van handen, voeten en lippen
• vertraagde hartfrequentie (bradycardie) en vertraagde ademhalingsfrequentie (bradypnoe)
• bewustzijnsveranderingen: extreme vermoeidheid, vertraagd reageren, sufheid, ijlen, geheugenproblemen
• uiteindelijk volledig bewustzijnsverlies

Kritieke onderkoeling (< 31° C)

• extreem vertraagde hart- en ademhalingsfrequentie evoluerend naar hart- en ademhalingsstilstand
• vale huidskleur
• coma

Eerste hulp

Het is belangrijk om steeds gespecialiseerde hulp in te roepen bij een slachtoffer met bewustzijnsveranderingen, ademhalings- en/of hartproblemen. De behandeling van een ernstige hypothermie is complex en dient overgelaten te worden aan gespecialiseerde diensten. Door eerste hulp te bieden voorkomen we een toename van de ernst en is dus zeer belangrijk. 

Om onderkoeling efficiënt te bestrijden, dienen we verdere afkoeling te vermijden (logisch, toch?). Eerst en vooral moeten we de blootstelling aan de koude aanpakken, breng het slachtoffer dus over naar een warme(re) ruimte of beschutting en verwijder eventuele natte kledij. Wikkel het slachtoffer in een isolatiedeken (het maakt niet uit welke kleur aan de buitenkant zit tenzij je in een sneeuwlandschap zit waar goud beter zichtbaar is). Extra dekens mogen zeker ook... Zorg ervoor dat het hoofd ook bedekt is want veel warmte gaat verloren via het hoofd. Indien nodig dient de reanimatie gestart te worden.

Warmtebeeld van het lichaam; rood is warm en blauw is koud

Slachtoffers die nog bewust zijn en zonder gevaar kunnen slikken, mogen een warme -gesuikerde- drank drinken. De suiker zorgt voor energie-input omdat de stofwisseling zeer veel energie verbruikt om de lichaamswarmte op peil te brengen. Alcohol is uit den boze omdat dit een bloedvatverwijdend effect heeft (rode neus!) en dus voor extra warmteverlies zorgt.